Chiều 21/3, Hoàng Nhật Nam – đạo diễn Tinh hoa Bắc bộ theo đơn đặt hàng của Tuần Châu Hà Nội – làm đơn khiếu nại lên Tòa án Nhân dân Hà Nội, phản đối quyết định của tòa cho rằng Tinh hoa Bắc bộ phái sinh từ tác phẩm Ngày xưa của đạo diễn Việt Tú. “Phán quyết ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh dự, quyền lợi của tôi. Vở của tôi là tác phẩm độc lập, được Cục Bản Quyền cấp chứng nhận từ tháng 7/2017”, Hoàng Nhật Nam nói.

Trước đó một ngày, tòa phán quyết Việt Tú giữ Quyền tác giả với Ngày xưa, nhưng quyền sở hữu tác phẩm thuộc về công ty Tuần Châu Hà Nội. Mặt khác, theo Hội đồng thẩm định của Hội Nghệ sĩ Sân khấu, hai vở diễn có nhiều điểm chung: ý tưởng, chất liệu, địa điểm, nhân lực, đạo cụ… NSND Lê Chức – Phó Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam – cho biết: “Dựa vào các tài liệu về hai tác phẩm, Hội nhận định Tinh Hoa Bắc bộ là tác phẩm phái sinh của Ngày xưa.Ý kiến này có ý nghĩa tham khảo”.

“Phía Tuần Châu Hà Nội phải trả tôi 10% doanh thu công diễn tác phẩm. Đó là điều họ khăng khăng chối cãi trước đó. Nếu bị phản tố hoặc kháng án, tôi sẽ tự vệ”, Việt Tú nói. Về các quyền lợi liên quan với tác phẩm phái sinh, chức danh của tác giả, anh cho biết tiếp tục làm việc cùng luật sư, thảo luận với phía Tuần Châu Hà Nội.Đạo diễn Việt Tú khẳng định Tinh hoa Bắc bộ thực hiện dựa trên toàn bộ nền tảng sáng tạo, dàn dựng, ý tưởng nghệ thuật, thiết kế sân khấu của Ngày xưa. Trong thời gian dài, phía Tuần Châu Hà Nội thậm chí sử dụng hình ảnh của vở cũ để quảng bá tác phẩm mới.

Hiểu thế nào là “tác phẩm phái sinh”?

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Minh Thái, người đã xem cả hai tác phẩm, nhận định Tinh hoa Bắc bộ giống Ngày xưa từ 75-90% về mặt nội dung và hình thức thể hiện. Vở được xây dựng trên tác phẩm gốc. Bà Minh Thái cho biết từ “phái sinh” có gốc Hán Việt, chỉ việc lấy tác phẩm gốc để làm một tác phẩm khác. “Các tác phẩm phái sinh đều cần ghi rõ tên tác giả, tác phẩm gốc”, bà nhận định.

Một cảnh trong vở “Ngày xưa” của đạo diễn Việt Tú.

Tuy vậy, luật sư Phan Vũ Tuấn, Phó Chủ tịch Hội sở hữu trí tuệ TP HCM, cho biết không thể nhìn nhận tác phẩm phái sinh là tác phẩm giống với bản gốc. Theo khoản 8 điều 4 Luật Sở hữu Trí tuệ 2005 sửa đổi, bổ sung năm 2009: “Tác phẩm phái sinh là tác phẩm dịch từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, tác phẩm phóng tác, cải biên, chuyển thể, biên soạn, chú giải, tuyển chọn”.

Người làm tác phẩm phái sinh không được phương hại đến quyền tác giả, tức là phải tôn trọng các quyền nhân thân, không thể chuyển giao của tác giả tác phẩm gốc (quyền đặt tên tác phẩm, quyền đứng tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm; được nêu tên hoặc bút danh khi tác phẩm được công bố, sử dụng). Ngoài ra, tác phẩm phái sinh phải do tác giả tự mình sáng tạo mà không được sao chép từ người khác. Dấu ấn của tác phẩm gốc phải được thể hiện trong tác phẩm phái sinh.

Luật Sở hữu trí tuệ cũng quy định người làm tác phẩm phái sinh phải xin phép tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả của tác phẩm gốc, trừ trường hợp ngoại lệ là chuyển tác phẩm sang chữ nổi hoặc ngôn ngữ khác cho người khiếm thị.

Một cảnh trong vở “Tinh hoa Bắc bộ”.

Luật sư Vũ Tuấn cho rằng tòa có thể nhầm lẫn khi phán quyết Tuần Châu Hà Nội là chủ sở hữu tác phẩm Ngày xưa. “Khái niệm ‘chủ sở hữu tác phẩm’ được quy định trong Bộ luật Dân sự năm 1995, nay không còn tồn tại khi Bộ luật này được thay thế bằng Bộ luật Dân sự 2015 và Luật sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi bổ sung 2009). Tòa nên phán quyết Tuần Châu Hà Nội là ‘chủ sở hữu quyền tác giả’ theo đúng thuật ngữ hiện hành”, ông Tuấn nói.

Việc bảo hộ tác phẩm phái sinh có liên quan chặt chẽ đến việc bảo hộ tác phẩm gốc. Một tác phẩm phái sinh được bảo hộ khi và chỉ khi không phương hại đến tác phẩm gốc. Luật sư Trần Minh Hùng – Văn phòng Luật sư Gia đình thuộc Đoàn Luật sư TP HCM – nhận định: “Hiểu rõ ý nghĩa khái niệm tác phẩm phái sinh cũng như đặc điểm, điều kiện để một tác phẩm phái sinh được bảo hộ là điều cần thiết để tránh các trường hợp xâm phạm quyền tác giả. Hiện nay, nền nghệ thuật trong nước ngày càng phát triển, do đó, giữa các tác phẩm có sự sáng tạo, đổi mới, học hỏi lẫn nhau ngày càng nhiều. Nếu không hiểu cẩn thận sẽ có sự nhầm lẫn giữa tác phẩm đạo nhái với tác phẩm phái sinh”.

Theo VN Express